تهیه کننده:مبلغین مدرسه علمیه الزهرا(س)گرگان

وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ حُسْناً وَ إِنْ جاهَداكَ لِتُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (8) وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَنُدْخِلَنَّهُمْ فِي الصَّالِحِينَ (9)
8- ما به انسان توصيه كرديم كه به پدر و مادرش نيكى كند و اگر آن‏ها تلاش كنند كه براى من شريكى قائل شوى كه به آن علم ندارى، از آن‏ها اطاعت مكن، بازگشت همه شما به سوى من است و شما را از آنچه انجام می‏داديد، با خبر خواهم ساخت.
9- كسانى كه ايمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، آن‏ها را در زمره‏ ی صالحان وارد خواهم كرد.
بعضى از مردانى كه در مكه بودند، ايمان و اسلام را پذيرفتند. هنگامى كه مادر آن‏ها از اين مساله آگاه شد، تصميم گرفت كه غذا نخورد، آب ننوشد، تا فرزندش از اسلام بازگردد! گرچه هيچ‏كدام از اين مادران به گفته‏ ی خود وفا نكردند و اعتصاب غذا را شكستند، ولى آيه فوق نازل شد و خط روشنى در برخورد با پدر و مادر در زمينه مساله ايمان و كفر به دست همگان داد.
در طریق هدایت نباید وحشت کرد.
(67) وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‏ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جاءَهُ أَ لَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوىً لِلْكافِرِينَ (68) وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ (69)
67- آيا نديدند كه ما حرم امنى براى آن‏ها قرار داديم، در حالى كه مردم را در اطراف آن‏ها (در بيرون اين حرم) می ربايند؟ آيا به باطل ايمان می‏آورند و نعمت خدا را كفران می ‏كنند؟
68- چه كسى ستمكارتر از آن كس است كه بر خدا دروغ مى‏بندد، يا حق را پس از آن‏که به سراغش آمد، تكذيب مى‏كند؟ آيا جايگاه كافران در دوزخ نيست؟
69- و آن‏ها كه در راه ما (با خلوص نيت) جهاد كنند، قطعاً هدايتشان خواهيم كرد و خدا با نيكوكاران است.
« گروهى از مشركان گفتند: اى محمد! اگر ما داخل در دين تو نمى‏شويم، تنها به خاطر اين است كه مى‏ترسيم مردم ما را بربايند (و به سرعت نابود كنند)، چون جمعيت ما كم است و جمعيت مشركان عرب بسيارند.» به محض اين‏كه به آن‏ها خبر رسید كه ما وارد دين تو شده ‏ايم، به سرعت ما را مى‏ربايند و خوراك يك نفر از آن‏ها هستيم، در اين‏جا آيه اولم يروا … نازل شد و به آن‏ها پاسخ گفت.

تهیه کننده:مبلغین مدرسه علمیه الزهرا(س)گرگان

آيات و سوره‏ هاى قرآن كريم به دو بخش مكى و مدنى تقسيم گرديده ‏اند. دليل اين تقسيم، فوايد و ثمراتى بوده كه بر آن مرتبت می ‏شده است. اينك به برخى از آن‏ها اشاره می ‏كنيم.
1ـ شناخت سير دعوت و رسالت پيامبر و نحوه تبيين و تشريع احكام و قوانين در قرآن.
2ـ فوايدى كه از جهت تقييد و يا تخصيص مطلقات و عمومات قرآنى با شناخت تقديم و تاخير آيات و سوره‏ ها و نيز احياناً تشخيص آيات ناسخ از منسوخ حاصل می ‏شود.
3ـ آگاهى بر يكى از ابعاد اعجاز قرآن و تحريف‏ ناپذيرى آن، كه از راه تأمل و تدبر در سوره‏ هاى مكى و مدنى به دست می ‏آيد. توضيح اين‏كه، سوره‏ هاى مكى غالباً سوره‏ هايى كوچك و با آياتى كوتاه و موزونند، برخلاف سوره‏ هاى مدنى. اين ويژگی ‏ها در آغاز نزول قرآن از طرفى اعجاز قرآن در ناحيه تحدى و از سوى ديگر تحريف‏ ناپذيرى آن را به جهت سهولت در فراگيرى و حفظ نمايان می سازد.
اين فوايد سبب گشته است تا بسيارى تأكيد نمايند كه ورود در تفسير و فهم آيات قرآن بدون اطلاع از سوره‏ هاى مكى و مدنى امكان پذير نيست.
ضابطه تقسیم سوره‏ ها به مکی و مدنی
در تفكيك آيات و سوره‏ هاى مكى از مدنى، سه معيار و ضابطه ذكر شده است:
1ـ ضابطه زمانی
2ـ ضابطه مكانى
3ـ ضابطه خطابى
1ـ ضابطه زمانى:
در اين معيار، هجرت پيامبراكرم 6 ملاك قرار گرفته است. هر آيه و سوره ‏اى كه قبل از هجرت و يا در بین هجرت قبل از رسيدن به مدينه نازل شده باشد، مكى و آنچه پس از هجرت نازل گرديده - اگرچه در مكه نازل شده باشد - مدنى است.
2ـ ضابطه مكانى:
در اين معيار، مكان نزول آيه تعيين کننده‏ ی مكى يا مدنى بودن آن است. هرچه در مكه و اطراف آن نازل شده باشد، مكى و هرچه در مدينه و اطراف آن نازل شده باشد، مدنى است. بر اين اساس، آيات و سوره‏ هایی كه نه در مكه و نه در مدينه نازل شده باشند، نه مكی ‏اند و نه مدنى. 3ـ ضابطه خطابى:
آيات و سوره‏ هایی كه خطاب به مردم مكه است، يعنى در آن‏ها خطاب «يا ايها الناس» به كار رفته، مكى و آيات و سوره ‏هایی كه خطاب به مردم مدينه است، يعنى در آن‏ها خطاب «يا ايها الذين آمنوا» به كار رفته، مدنى هستند(ابن مسعود). مشهور در ميان مفسران، انتخاب ضابطه اول در تفكيك بين سوره‏ هاى مكى و مدنى است. (الاتقان، ج 1، ص 26)
ويژگی ‏هاى سوره ‏هاى مكى و مدنى:
به طور كلى، با تدبر در محتواى آيات و سوره‏ هاى قرآن و مقايسه ميان آيات، می ‏توان براى هر يك از آيات و سوره ‏هاى مكى يا مدنى، ويژگیهايى را برشمرد. اين ويژگی ها گرچه نمی ‏توانند كليت داشته باشند، اما راهنماى خوبى براى تشخيص مكى و مدنى بودن آيه‏ها و سوره‏ ها هستند.
ويژگی‏هايى كه غالباً در سوره‏ هاى مكى وجود دارند، عبارتند از:
1ـ دعوت به اصول عقايد: مثل ايمان به خدا و روز قيامت و تصوير نمودن صحنه ‏هاى حساب و حالات بهشتيان و دوزخيان.
2ـ كوچكى سوره ‏ها و كوتاهى و موزون بودن آيه‏ ها و ايجاز در خطابات.
3ـ مجادله با مشركان و ابطال عقايد آن‏ها
4ـ كثرت قسم به خداوند، روز قيامت، قرآن و جزء اين‏ها. در سوره‏ هاى مكى نزديك به سى سوگند وجود دارد، در حالى كه در سوره‏ هاى مدنى تنها در دو مورد ادات قسم به كار رفته است.
5ـ كثرت قصص انبيا و امت‏ هاى پيشين و داستان حضرت آدم و ابليس.
6ـ كثرت استعمال يا ايها الناس و کمی استعمال يا ايها الذين آمنوا (الموجز علوم القرآن، ص 143).
7ـ آيه ‏ها و سوره ‏هاى مكى پرحرارت، تند و با شدت لحن هستند و تجانس صوتى در آيات وجود دارد.
8ـ دعوت به ارزش‏ هاى دينى و اخلاق متعالى: همانند محبت، اخلاص، احترام به غير، اكرام به همسايه، نيكى به والدين و مبارزه با عادات زشت اخلاقى، مانند قتل و خونريزى و خوردن مال يتيم و ضمناً هر سوره ‏اى كه حروف مقطعه در آغاز آن باشد (به جز بقره و آل عمران) مكى است.
ويژگى‏ هايى كه غالباً در سوره‏ هاى مدنى وجود دارد، بدين قرار است:
1ـ طولانى بودن سوره‏ ها و آيات.
2ـ مجادله با اهل كتاب
3ـ رويارويى با منافقان
4ـ كثرت ذكر جهاد و اذن به جهاد و احكام آن
5ـ تشريح احكام حدود، فرايض، حقوق، ارث، قوانين سياسى و اقتصادى و معاهدات
6ـ تفصيل ادله و براهين بر حقايق دينى. (موجز علوم القرآن، ص 144).
منابع:
1 - الاتقان فی علوم القرآن؛ جلال الدین عبدالرحمن ابوبکر سیوطی، دمشق، بیروت، دارابن کثیر.
2 - درس‏نامه علوم قرآنی سطح ٢، نویسنده: جوان آراسته، حسین، ناشر :بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)
3 - موجز علوم القرآن: داود العطار. تهران، مؤسسة قرآن الكريم، 1403ق

تهیه کننده: مبلغین مدرسه علمیه الزهرا(س)گرگان

نام سوره:  عنکبوت               شماره سوره : 29                    محل نزول : مکه  
تعداد آیه: 69                         تعداد کلمه: 1981                      تعداد حروف: 4195      
معنی: حشره معروف
علت نام‏گذاری: آيه 41 سوره كه انديشه‏ هاي الحادي كافران به عنكبوت كه سست‏ ترين خانه‏ ها را دارد، تشبيه شده است. ضمناً كلمه عنكبوت در تمام قرآن دو بار به كار رفته كه هر دو در اين سوره است.
نام‏های دیگر:  ندارد.
محتواي سوره :  
مسأله امتحان، وضع منافقان (ارتباط اين دو مسأله با هم، زيرا شناخت منافقان جز در طوفان‏ هاي امتحانات و آزمون‏ها ممكن نيست)
•   گوشه ‏هايي از سرنوشت پيامبران بزرگي همچون نوح و ابراهيم و لوط و شعيب كه در برابر گردن‏كشاني همچون نمرود و ثروتمندان خودخواه قرار داشتند و كيفيت اين مبارزه و پايان آن براي دلداري پيامبر اسلام(ص) و مؤمنان اندك نخستين.

• توحيد، نشانه‏ هاي خدا در عالم آفرينش و مبارزه با شرك.
• ضعف و ناتواني معبودهاي ساختگي و پيرامون عنكبوت صفت آن‏ها.
• عظمت قرآن و دلايل حقانيت پيامبر اسلام(ص) و لجاجت مخالفان.

ترتیب سوره: به ترتيب جمع‏ آوري، بيست و نهمين سوره است و به ترتيب نزول، هشتاد و چهارمين سوره است كه بعد از سوره «روم» و قبل از سوره «مطففين» نازل شده است.
داستان‏های سوره: نوح: 14 تا 15، ابراهيم:16 تا 17و 31، لوط: 28 تا 30 و 32 تا 35، شعيب: 36 تا 38، موسي 39، اصحاب السفينه:15.
فضیلت سوره: امام صادق(ع) فرمود: «هر كس سوره عنكبوت و روم را در ماه رمضان تلاوت كند، به خدا سوگند اهل بهشت است.»  توجه: اگر فقط از نخستين آيه اين سوره الهام بگيريم و خود را آماده سازيم، اهل بهشت خواهيم بود.

برگزاری مسابقه تفسیرسوره حشر ویژه مبلغین ودانش آموختگان مدرسه علمیه الزهرا(س)گرگان به صورت آنلاین درسایت مدرسه

زمان:20/6/91

آدرس سایت:www.m-alzahra.ir