تهیه کننده:مبلغین مدرسه علمیه الزهرا(س)گرگان
وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ حُسْناً وَ إِنْ جاهَداكَ لِتُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (8) وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَنُدْخِلَنَّهُمْ فِي الصَّالِحِينَ (9)
8- ما به انسان توصيه كرديم كه به پدر و مادرش نيكى كند و اگر آنها تلاش كنند كه براى من شريكى قائل شوى كه به آن علم ندارى، از آنها اطاعت مكن، بازگشت همه شما به سوى من است و شما را از آنچه انجام میداديد، با خبر خواهم ساخت.
9- كسانى كه ايمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، آنها را در زمره ی صالحان وارد خواهم كرد.
بعضى از مردانى كه در مكه بودند، ايمان و اسلام را پذيرفتند. هنگامى كه مادر آنها از اين مساله آگاه شد، تصميم گرفت كه غذا نخورد، آب ننوشد، تا فرزندش از اسلام بازگردد! گرچه هيچكدام از اين مادران به گفته ی خود وفا نكردند و اعتصاب غذا را شكستند، ولى آيه فوق نازل شد و خط روشنى در برخورد با پدر و مادر در زمينه مساله ايمان و كفر به دست همگان داد.
در طریق هدایت نباید وحشت کرد.
(67) وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جاءَهُ أَ لَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوىً لِلْكافِرِينَ (68) وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ (69)
67- آيا نديدند كه ما حرم امنى براى آنها قرار داديم، در حالى كه مردم را در اطراف آنها (در بيرون اين حرم) می ربايند؟ آيا به باطل ايمان میآورند و نعمت خدا را كفران می كنند؟
68- چه كسى ستمكارتر از آن كس است كه بر خدا دروغ مىبندد، يا حق را پس از آنکه به سراغش آمد، تكذيب مىكند؟ آيا جايگاه كافران در دوزخ نيست؟
69- و آنها كه در راه ما (با خلوص نيت) جهاد كنند، قطعاً هدايتشان خواهيم كرد و خدا با نيكوكاران است.
« گروهى از مشركان گفتند: اى محمد! اگر ما داخل در دين تو نمىشويم، تنها به خاطر اين است كه مىترسيم مردم ما را بربايند (و به سرعت نابود كنند)، چون جمعيت ما كم است و جمعيت مشركان عرب بسيارند.» به محض اينكه به آنها خبر رسید كه ما وارد دين تو شده ايم، به سرعت ما را مىربايند و خوراك يك نفر از آنها هستيم، در اينجا آيه اولم يروا … نازل شد و به آنها پاسخ گفت.
نظر دهید » تهیه کننده:مبلغین مدرسه علمیه الزهرا(س)گرگان
آيات و سوره هاى قرآن كريم به دو بخش مكى و مدنى تقسيم گرديده اند. دليل اين تقسيم، فوايد و ثمراتى بوده كه بر آن مرتبت می شده است. اينك به برخى از آنها اشاره می كنيم.
1ـ شناخت سير دعوت و رسالت پيامبر و نحوه تبيين و تشريع احكام و قوانين در قرآن.
2ـ فوايدى كه از جهت تقييد و يا تخصيص مطلقات و عمومات قرآنى با شناخت تقديم و تاخير آيات و سوره ها و نيز احياناً تشخيص آيات ناسخ از منسوخ حاصل می شود.
3ـ آگاهى بر يكى از ابعاد اعجاز قرآن و تحريف ناپذيرى آن، كه از راه تأمل و تدبر در سوره هاى مكى و مدنى به دست می آيد. توضيح اينكه، سوره هاى مكى غالباً سوره هايى كوچك و با آياتى كوتاه و موزونند، برخلاف سوره هاى مدنى. اين ويژگی ها در آغاز نزول قرآن از طرفى اعجاز قرآن در ناحيه تحدى و از سوى ديگر تحريف ناپذيرى آن را به جهت سهولت در فراگيرى و حفظ نمايان می سازد.
اين فوايد سبب گشته است تا بسيارى تأكيد نمايند كه ورود در تفسير و فهم آيات قرآن بدون اطلاع از سوره هاى مكى و مدنى امكان پذير نيست.
ضابطه تقسیم سوره ها به مکی و مدنی
در تفكيك آيات و سوره هاى مكى از مدنى، سه معيار و ضابطه ذكر شده است:
1ـ ضابطه زمانی
2ـ ضابطه مكانى
3ـ ضابطه خطابى
1ـ ضابطه زمانى:
در اين معيار، هجرت پيامبراكرم 6 ملاك قرار گرفته است. هر آيه و سوره اى كه قبل از هجرت و يا در بین هجرت قبل از رسيدن به مدينه نازل شده باشد، مكى و آنچه پس از هجرت نازل گرديده - اگرچه در مكه نازل شده باشد - مدنى است.
2ـ ضابطه مكانى:
در اين معيار، مكان نزول آيه تعيين کننده ی مكى يا مدنى بودن آن است. هرچه در مكه و اطراف آن نازل شده باشد، مكى و هرچه در مدينه و اطراف آن نازل شده باشد، مدنى است. بر اين اساس، آيات و سوره هایی كه نه در مكه و نه در مدينه نازل شده باشند، نه مكی اند و نه مدنى. 3ـ ضابطه خطابى:
آيات و سوره هایی كه خطاب به مردم مكه است، يعنى در آنها خطاب «يا ايها الناس» به كار رفته، مكى و آيات و سوره هایی كه خطاب به مردم مدينه است، يعنى در آنها خطاب «يا ايها الذين آمنوا» به كار رفته، مدنى هستند(ابن مسعود). مشهور در ميان مفسران، انتخاب ضابطه اول در تفكيك بين سوره هاى مكى و مدنى است. (الاتقان، ج 1، ص 26)
ويژگی هاى سوره هاى مكى و مدنى:
به طور كلى، با تدبر در محتواى آيات و سوره هاى قرآن و مقايسه ميان آيات، می توان براى هر يك از آيات و سوره هاى مكى يا مدنى، ويژگیهايى را برشمرد. اين ويژگی ها گرچه نمی توانند كليت داشته باشند، اما راهنماى خوبى براى تشخيص مكى و مدنى بودن آيهها و سوره ها هستند.
ويژگیهايى كه غالباً در سوره هاى مكى وجود دارند، عبارتند از:
1ـ دعوت به اصول عقايد: مثل ايمان به خدا و روز قيامت و تصوير نمودن صحنه هاى حساب و حالات بهشتيان و دوزخيان.
2ـ كوچكى سوره ها و كوتاهى و موزون بودن آيه ها و ايجاز در خطابات.
3ـ مجادله با مشركان و ابطال عقايد آنها
4ـ كثرت قسم به خداوند، روز قيامت، قرآن و جزء اينها. در سوره هاى مكى نزديك به سى سوگند وجود دارد، در حالى كه در سوره هاى مدنى تنها در دو مورد ادات قسم به كار رفته است.
5ـ كثرت قصص انبيا و امت هاى پيشين و داستان حضرت آدم و ابليس.
6ـ كثرت استعمال يا ايها الناس و کمی استعمال يا ايها الذين آمنوا (الموجز علوم القرآن، ص 143).
7ـ آيه ها و سوره هاى مكى پرحرارت، تند و با شدت لحن هستند و تجانس صوتى در آيات وجود دارد.
8ـ دعوت به ارزش هاى دينى و اخلاق متعالى: همانند محبت، اخلاص، احترام به غير، اكرام به همسايه، نيكى به والدين و مبارزه با عادات زشت اخلاقى، مانند قتل و خونريزى و خوردن مال يتيم و ضمناً هر سوره اى كه حروف مقطعه در آغاز آن باشد (به جز بقره و آل عمران) مكى است.
ويژگى هايى كه غالباً در سوره هاى مدنى وجود دارد، بدين قرار است:
1ـ طولانى بودن سوره ها و آيات.
2ـ مجادله با اهل كتاب
3ـ رويارويى با منافقان
4ـ كثرت ذكر جهاد و اذن به جهاد و احكام آن
5ـ تشريح احكام حدود، فرايض، حقوق، ارث، قوانين سياسى و اقتصادى و معاهدات
6ـ تفصيل ادله و براهين بر حقايق دينى. (موجز علوم القرآن، ص 144).
منابع:
1 - الاتقان فی علوم القرآن؛ جلال الدین عبدالرحمن ابوبکر سیوطی، دمشق، بیروت، دارابن کثیر.
2 - درسنامه علوم قرآنی سطح ٢، نویسنده: جوان آراسته، حسین، ناشر :بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)
3 - موجز علوم القرآن: داود العطار. تهران، مؤسسة قرآن الكريم، 1403ق
نظر دهید » تهیه کننده: مبلغین مدرسه علمیه الزهرا(س)گرگان
نام سوره: عنکبوت شماره سوره : 29 محل نزول : مکه
تعداد آیه: 69 تعداد کلمه: 1981 تعداد حروف: 4195
معنی: حشره معروف
علت نامگذاری: آيه 41 سوره كه انديشه هاي الحادي كافران به عنكبوت كه سست ترين خانه ها را دارد، تشبيه شده است. ضمناً كلمه عنكبوت در تمام قرآن دو بار به كار رفته كه هر دو در اين سوره است.
نامهای دیگر: ندارد.
محتواي سوره :
مسأله امتحان، وضع منافقان (ارتباط اين دو مسأله با هم، زيرا شناخت منافقان جز در طوفان هاي امتحانات و آزمونها ممكن نيست)
• گوشه هايي از سرنوشت پيامبران بزرگي همچون نوح و ابراهيم و لوط و شعيب كه در برابر گردنكشاني همچون نمرود و ثروتمندان خودخواه قرار داشتند و كيفيت اين مبارزه و پايان آن براي دلداري پيامبر اسلام(ص) و مؤمنان اندك نخستين.
- توحيد، نشانه هاي خدا در عالم آفرينش و مبارزه با شرك.
- ضعف و ناتواني معبودهاي ساختگي و پيرامون عنكبوت صفت آنها.
- عظمت قرآن و دلايل حقانيت پيامبر اسلام(ص) و لجاجت مخالفان.
ترتیب سوره: به ترتيب جمع آوري، بيست و نهمين سوره است و به ترتيب نزول، هشتاد و چهارمين سوره است كه بعد از سوره «روم» و قبل از سوره «مطففين» نازل شده است.
داستانهای سوره: نوح: 14 تا 15، ابراهيم:16 تا 17و 31، لوط: 28 تا 30 و 32 تا 35، شعيب: 36 تا 38، موسي 39، اصحاب السفينه:15.
فضیلت سوره: امام صادق(ع) فرمود: «هر كس سوره عنكبوت و روم را در ماه رمضان تلاوت كند، به خدا سوگند اهل بهشت است.» توجه: اگر فقط از نخستين آيه اين سوره الهام بگيريم و خود را آماده سازيم، اهل بهشت خواهيم بود.
نظر دهید »