يکي از مسائل و مشکلات خاص دوران کودکي، اختلال‌ها و نارواني‌هاي گفتاري است که از شايع‌ترين آنها مي‌توان از لکنت زبان نام برد.
علائم لکنت زبان در کودکان را بشناسید
طبق چهارمين راهنماي تشخيصي و آماري بيماري‌هاي رواني، لکنت زبان نوعي آشفتگي و اختلال در رواني گفتار است که به‌صورت تکرار صداها، کشش صداها، قطع رواني کلام، تکرار کلمات، مکث بين واژه‌ها، ناموزوني تکلم و جايگزين کردن واژه‌ها براي جلوگيري از کشش صداها در بين کودکان و نوجوانان مشاهده مي‌شود. اغلب کودکاني که دچار لکنت زبان هستند، مي‌دانند که چه مي‌خواهند بگويند و شايد بارها نيز آن را تمرين و تکرار کرده‌اند، ولي به‌راحتي و در شرايطي خاص قادر به بيان آن نيستند.

آنها براي اينکه بتوانند فشار حاصل از وقفه‌هاي غير ارادي کلامشان را کاهش دهند، دچار پريشاني و آشفتگي مي‌شوند و سعي دارند با تلاش و کلنجار بسيار حرف خودشان را بزنند. اين اختلال معمولا در سنين 2ـ 5 سالگي يعني زماني که کوکان در حال فراگيري مهارت‌هاي کلامي گوناگون، استفاده از لغات جديد، به‌کارگيري جملات طولاني‌تر، صحبت در ميان جمع و بيان نظرات و افکارشان هستند و 5 ـ7 سالگي يعني زمان آغاز مدرسه، برانگيختگي براي يادگيري و کنجکاوي، هيجان ناشي از کلاس و درس، کسب مهارت‌هاي اجتماعي و ورود به اجتماع بزرگ‌تر ، آغاز مي‌شود.

علايم لکنت

علايمي که مي‌توانند نشان‌دهنده لکنت زبان باشند، عبارتند از:

1. تکرار يک سيلاب که در اين حالت کودک وقتي مي?خواهد بگويد ليوان؛ به جاي ليوان مي?گويد: «لي‌لي‌لي‌لي‌وان، وان»

2. وقفه در شروع تکلم يا در بين سيلاب?ها که در اين شرايط نيز کودک مبتلا به لکنت زبان براي گفتن ليوان ممکن است بگويد «لي» و پس از چند ثانيه ديگر: «ليييييي وان»

3. جايگزين کردن برخي لغات براي نگفتن کلمات مشکل

4. تکرار واژه‌هاي تک هجايي

5. انجام حرکت‌هاي اضافي مثل چشمک زدن، تيک، لرزش فک‌ها و لب و دهان

6. بيان واژه‌هاي مشکل که با تنش فيزيکي ادا مي‌شوند.

شيوعش چقدر است؟

5 تا 8 درصد کودکان به اين بيماري مبتلا مي?شوند. شيوع اين اختلال در پسرها 5 برابر است. حدود 65 درصد بيماران مبتلا به لکنت زبان پس از مدتي خوب مي?شوند. البته گاهي در برخي، بيماري مزمن مي‌شود و تا بزرگسالي نيز ادامه مي‌يابد.

عوامل موثر در بروز لکنت زبان

عامل اصلي ايجاد لکنت، استرس شديد است. البته يادگيري از اطرافيان و ابتلا به بيماري?هاي مغزي مثل ضربه مغزي در موارد کمي باعث ايجاد اين اختلال مي?شود. شايع?ترين استرس?ها در ايجاد اين اختلال، استرس شديد و ناگهاني مثل محبوس کردن کودک در اتاق و ريختن فلفل روي زبان او و داغ زدن بر بدن و کتک زدن است. لکنت زبان در همه کودکان به يک شکل نيست. در گروهي از کودکان لکنت همراه با اضطراب، فشارهاي عصبي، تيک‌هاي جسماني، تغيير حالت‌هاي چهره و حتي گريه است و در گروهي ديگر، باعث ناتوانايي‌هاي شديد ارتباطي مي‌شود.

لکنت در بين کودکان خردسال، ناپايدار و گذراست و مي‌تواند از يک روز به روز ديگر و از يک موقعيت تا موقعيت ديگر تغيير کند. پس فراموش نکنيد که لکنت زبان مي‌تواند به شکل حاد و ظرف چند ساعت نيز ايجاد ?شود؛ مثلا کودکي ممکن است به‌صورت تدريجي دچار لکنت و اين اختلال در او ماندگار شود، در حالي که ممکن است در کودکي ديگر، کاملا ناگهاني و يکباره شروع شود و حتي يکباره نيز از بين برود. علت اين تغييرات مي‌تواند با حالت‌هاي رواني، خستگي، نگراني و شتاب او براي توضيح دادن مطلب در ارتباط باشد.

محرک‌هاي لکنت

علايم لکنت در موارد زير تشديد مي?شود:

• تحقير يا تمسخر کودک

• مواجهه کودک با هرگونه استرس

• ترس از صحبت در جمع به‌خصوص افراد غريبه

• در امتحان‌هاي شفاهي

• بيان يک خبر هيجاني

کاهنده‌هاي لکنت

عواملي که باعث کاهش لکنت مي‌شوند عبارتند از:

• تکرار و تمرين حرف‌زدن

• روش آرام‌سازي و کاهش اضطراب

• صحبت روبروي آينه

• خواندن شعر به شکل موزون و آهنگين

• صحبت با عروسک

• حرف زدن با اشياء

نقش والدين در درمان لکنت

1. بپذيريد اين اختلال در کودکان، نوعي بيماري است پس بروز لکنت زبان را طبيعي تلقي نکنيد چراکه به درمان نياز دارد.

2. زماني که کودک قصد دارد خبر هيجاني را بيان کند، او را تشويق به آرامش و بعد صحبت کنيد.

3. به هيچ‌وجه فرد مبتلا به لکنت زبان را مسخره نکنيد و از هرگونه تقليد و تکرار نوع بيان او بپرهيزيد.

4. اگر کودک در شروع يا ادامه کلام دچار لکنت شد، خيلي آرام کلمات صحيح را برايش بيان کنيد بدون اينکه حتي به کودک بگوييد چرا اينگونه حرف مي?زني!

5. اگر خودتان نيز دچار اضطراب مي?شويد، حتما درصدد رفع آن باشيد. در صورت نياز براي دريافت درمان دارويي، به روان?پزشک مراجعه کنيد.

6. اگر کودکتان دچار لکنت زبان است، سعي کنيد در خانه خيلي آرام و شمرده با او حرف بزنيد حتي با ديگر فرزندان و همسرتان.

7. محيطي آرام و به دور از تنش در خانواده فراهم کنيد.

8. مرتب کودک را به آرامش تشويق کنيد و از او بخواهيد در کمال آرامش صحبت کند.

9. حتما از گفتاردرمانگر براي حل مشکل فرزندتان کمک بگيريد و به توصيه?هاي وي نيز عمل کنيد. ايجاد هماهنگي ميان گفتار و تنفس، افزايش مهارت واژه‌يابي کودک، کاهش اضطراب و به دنبال آن افزايش اعتمادبه‌نفس از جمله راهکارهاي درمان است که به‌وسيله گفتاردرمانگر انجام مي‌شود.

10. متاسفانه بيشتر والدين از روان?پزشکان مي?خواهند داروي آرام‌بخش براي کودکشان تجويز کنند اما استفاده از آرام?بخش‌ها اگرچه در درمان بزرگسالان مفيد است اما در کودکان معمولا موثر نيست و کمک چنداني در روند درمان کودک نخواهد داشت.

11. فراموش نکنيد اين بيماري قابل‌درمان است و به کودک هم مرتب اين موضوع را تاکيد کنيد که شرايطش نسبت به قبل رو به بهبود است و خواهد بود.

بيماري?هايي که مي‌توانند با لکنت زبان همراه باشند

لکنت زبان در برخي موارد با ساير اختلال‌هاي روان‌پزشکي کودکان همراه است از جمله اختلال تيک عصبي، شب?ادراري، اضطراب، حمله‌هاي هراس، نشانگان استرس شديد پس از حوادث و سوانح، کم?خوابي، کابوس?هاي شبانه، اختلال در تمرکز و حافظه و حمله‌هاي خشم و عصبانيت. اضطراب و افسردگي نيز از عوارض شايع اين اختلال هستند. از ساير عوارض شايع ابتلا به لکنت زبان مي?توان به گوشه?گيري، اختلال در عملکرد اجتماعي و کاهش قدرت تمرکز و حافظه، کاهش اعتماد به? نفس اشاره کرد.
کلمات کليدی: لکنت زبان ، کودک ، خانواده
مرجع : نشريه هفته نامه سلامت