اين حکايت از اين مي­کند که قلب انسان با اينکه زنده است و مي­تپد مي­تواند بميرد؛ مردن قلب به چيست؟ اين همه انسان­ها قلبشان ظاهراً زنده است و بواسطه آن زندگی مي­کنند اما فی الواقع قلب مرده است قلب و دل تاريک و ظلماني، روح و جان و نفس آميخته با زشتي­ها دل غافل مرده است. گاهی آنقدر انسان درگير کار و امور روزمره مي­شود که خدا را فراموش مي­کند اما ذکر موت و مرگ، قلب را بيدار و زنده مي­کند و از پژمردگی بيرون مي­آورد مثل گلی که هوای تازه به آن نرسد پژمرده مي­شود و به محض اينکه هوای تازه به آن مي­رسد شکوفا مي­شود و طرواوت پيدا مي­کند قلب و روح انسان هم همين گونه مي­باشد و بايد هوای تازه به روح انسان تزريق شود و اين هوای تازه به قلب وقتی تزريق مي­شود که انسان به ياد خدا باشد و از غفلت بيرون بيايد و ذکر مرگ ياد خدا را زنده مي­کند و پيوندهای ناصحيح انسان را با دنيا کم رنگ مي­کند.

و دوم آسان شدن مرگ است. طبق آنچه که در روايات آمده معلوم مي­شود مرگ چيز سختی است؛ سکرات موت برای قليلی از مردم آسان مي­شود و خيلی از مؤمنين ممکن است که هنگام مردن گرفتار اين سکرة باشند بسته به اينکه چقدر ريشه در اين دنيا دوانده باشند مثل درختی که سالها تنومند شده و ريشه­اش در عمق خاک گسترده شده است. درخت با ريشه قوی در خاک به سختی از خاک بيرون مي­آيد. انسانی که در امور دنيا غرق شده و تار و پود دنيا اين گونه در امور زندگی ريشه مي­دواند، مردن برای او سخت است. مرگ وقتی مي­باشد که اين درخت روح مي­خواهد از خاک و از اين عالم کنده شود. حال اگر کسی باشد که انسان با ايمانی است و عاقبت به خير هم شده اما اين وابستگي­ها در او باشد اين سکرات موت موقع خروج روح از بدن برای او ايجاد مي­شود.

يک شبه نمي­توان اين تعلقات را قطع کرد تا موت راحت­تر شود؛ طبق روايت راه اينکه مرگ آسانتر شود اين است که کمتر بگذاری ريشه در اين دنيا محکم شود و هر مقداری که انسان کمتر ريشه دواند مرگش آسانتر خواهد شد. البته از دنيا لذت ببرد و به دنيا به عنوان مزرعة الآخرة نگاه کند اما ريشه ندواند و به خاطر دنيا حق را ناحق نکند و اين قدر دنيا برايش جاذبه نداشته باشد که رفاقت و اخوت و همه اينها را ناديده بگيرد و اخلاق و ديانت را زير پا بگذارد.

اين حديث، حديث پرباری است و جای بسط و گفتگو و بحث بيشتری دارد که با اين وقت کم ما نمي­توان به آن پرداخت در هر صورت احياء قلب و آسان شدن موت اينها از آثار قهری ذکر موت است .

« والحمد لله رب العالمين»