عوامل اقتصادی گرانی وتورم:
بحران اقتصادی پیامدهای زیادی دارد ازجمله آنها می توان به سلب امنیت اجتماعی، تهدید تمامیت ارضی وسیاست خارجی وهمچنین آسیب بر روابط خانوادگی اشاره کرد. یکی از تبعات روابط افراد یک خانواده یا فامیل وآشنایان نزدیک ودور نسبت به همدیگر گرانی وتورم می باشد به قول شاعر:
چنان خشکسالی آمد دمشق که مردم فراموش کردند عشق
گرانی ای که امروز دامنگیر جامعه ما شده است یا بعلت تحریم اقتصادی از سوی دشمنان یا به علت بحران اقتصادی جهانی ویا به دلیل احتکار کالا توسط افراد سود وغیره…می باشد آنچه در این قسمت مورد بحث است این می باشد که با توجه به مشکل اقتصادی در سطح جامعه واز طرفی تأکید اسلام بر صله ارحام
وخویشاوندان نسبت به همدیگر تا چه میزان می توان به این دستور الهی عمل کرد ؟آیا بالا بودن قیمت کالاها وضعف درامد مردم دلیل موجه ای بر کم رنگ شدن ارتباطات افراد فامیل با هم ویا قطع روابط فامیل ها وآشنایان با یکدیگرمی باشد؟
با چه راهکاری می توان اثرمنفی حاصله از تورم اقتصادی را دررفت وآمدها ی خانوادگی وخویشاوندان کاهش داد؟
وقتی به آیات نورانی قرآ ن کریم و سنت وسیره معصومین در رابطه با صله رحم سری می زنیم آیه ویا روایتی که دلالت کند بر اینکه مردم باتوجه به وضع بازاردر رفت و آمدهای خود باید تجدید نظر کنند با گرانی بازار روابط را کمتر کنند ویا هر وقت فراوانی بود پس بیشتر به همدیگر سر بزنند نمی یابیم بلکه آیات و فرموده های ائمه -علیهم السلام-در رابطه با این صفت اخلاقی-صله رحم-بدون در نظر داشتن وضع بازار صاحبان این صفت را مورد مدح وستایش قرارداده اندوبه کسانی که از این وظیفه الهی به هر دلیلی سر باز می زنند وبدنبال دوری گزیدن از فامیلان و قطع رابطه خویشاوندی هستند هشدار می دهد وعواقب بد این کار را بیان می کند از جمله این آیات چنین می فرماید:
والّذین یصلون ما أمراللّه به ان یوصل ویخشون ربهم و یخافون سو ء الحساب.(و-عاقلان- هم آنچه را خدا أمر به پیوندآن کرده اطاعت می کنند واز خدا می ترسند واز سختی روز
حساب می اندیشند) در این آیه خداوند با توجه به سیاق آیات قبل صله کنندگان را جزء عاقلان می شمارد که به فکر عاقبت خود می باشند.
در جای دیگر می فرماید: واتّقوا اللّه ألّذی تسائلون بِهِ و الارحامُ إنّ اللّه کان علیکم رقیبا (بترسید از خدایی که به نام او از یکدیگر در خواست می کنید ودرباره ارحام کوتاهی نکنید که همانا خدا مراقب اعمال شماست)نساء،1
امام صادق -علیه السلام- درتفسیر این آیه می فرماید:منظور خویشاوندیهای مردم است همانا خداوند عزوجل به پیوند آن امر کرده وآن را بزرگ شمرده مگر نمی بینی آن
را در ردیف نام خود قرار داده است"(میزان الحکمه،ح4،ص401) همچنین در آیه دیگر می فرماید:ألذین….یقطعون ما أمراللّه به أن یوصل و یفسدون فی
الارض اولئک هم الخاسرون :(کسانی که از آنچه که خداوند امر به پیوند آن کرده وآنها می برندو در زمین فساد می کنند قطعا ایشان زیانکارانند)بقره 27
آیه مذکور قطع ارتباط با دیگران را جزءفساد در زمین می شمارد وقاطع رحم را در زمره زیانکاران بحساب آورده است
آیات دیگری در قران داریم که قطع کردن با ارحام را جزء خصلت تجاوزگری ونفاق می داند که ستم وفساد از پیامد آن است آیه می فرماید: لا یرقبون فی مؤمن إلّا ولا ذمّه واولئک هم المعتدون(انها- فاسقان- در حق اهل ایمان هیچ مراعات قوم وخویشی یا عهد وپیمان را نمی کنندوایشان بسیار ستمکارند)توبه،10
وهمچنین در سوره محمد می فرماید: :فهل عسیتم إن تولّیتم أن تفسدوا فی الارض وتقطّعوا أرحامکم.(شما منافقان اگر از فرمان خدا روی گردادنید یا در زمین فساد وقطع رحم کنید آیا باز هم امید نجات دارید؟محمد،22 درسوره توبه با ضمیر فصل"هم"تأکید بر ستمکار بودن این دسته ازافراد می کندودر سوره محمدبا استفهام انکاری بیان می دارد که منافقان که قطع رحم می کنند اهل عذاب خواهند بود مگر اینکه توبه کنند وبجای فساد در زمین صلح و امنیت بر قرار کنند واهل صله رحم شوند. البته از مواردی که به کاهش روابط خانوادگی- با توجه به گرانی بازار- دامن می زند مهمانی های پر هزینه وتجملاتی است که به دور از فرهنگ اصیل اسلامی وآموزه های علوی است بلکه موافق با فرهنگ منحط غرب می باشد در تعالیم علوی از آداب میزبانی این است که از آنچه که در خانه دارد بر مهمان دریغ نکند واز آنچه که ندارد خود را به تکلف نیندازد (نرود از بیرون تهیه نکند) همانطور که در امثال الحکم آمده “مهمان هرکه باشد درخانه هرچه باشد"ویا"رسیده رسیده خود خورد” در بحار الانوار آمده که مردی حضرت علی-علیه السلام-را به منزلش دعوت کرد حضرت فرمود به سه شرط می آیم مرد پرسید:آن شرایط چیست؟امام فرمود:یکی اینکه، از بیرون خانه چیزی برایم تهیه نکنی.دوم اینکه،آنچه خانه داری پنهان وذخیره نسازی.سوم آنکه،به خانواده ات اجحاف وارد نکنی(بحار،ج72 ،ح4) باتوجه به این روایت اگر کسی به آنچه در خانه دارد برای مهمان دریغ نکند وبه آنچه که ندارد خود را به زحمت نیندازد مسلما هیچوقت از ورود مهمان دچار اضطراب وتشویش نخواهد شدوازگرانی نمی هراسد درقابوسنامه توصیه شده چون میهمان کنی از خوبی وبدی خوردنیها عذر مخواه که این طبع بازاریان است وهر ساعت مگوی که فلان چیز بخور خوب است ویا چرا نمی خوری؟یا من نتوانستم سزای تو کنم که اینها سخن کسانی
است که یکبار مهمانی کنند. (محدثی،1382) البته گاهی برخی افراد مهمان بخاطرآشنا نبودن به آداب مهمانی و بدون توجه به کسادی بازار وتورم
توقع پذیرایی هرچه بهتررا برای خود از طرف میزبان دارند واین یکی از آسیبهای جدی به روابط خانواده ها وخویشاوندان می باشد گرچه مهمان حبیب خداست ووقدمش مبارک است اما بخاطر این که به آنچه که برایش می آورند قانع وراضی نیست وقدردان نعمتها نمی باشد بنابراین میزبان دچار درد سر وتکلف میشود چون علاوه برآنچه را که در خانه دارد باید ازبیرون هم هزینه کند وبرایش بیاوردتاآقای مهمان او را انگشت نمای مردم نکند برای همین اخلاق نادرست برخی افراد خویشاوند، رفت وآمدها کم کم از بین می رود وموجب قطع رحم می شودنویسنده کتاب"اخلاق معاشرت می گوید :مهمان خوب، کسی استکه وقتی به خانه کسی می رود همان جا با در آوردن کفش توقعات بیجا را هم از خود دور کند وهیچ گله ای نداشته باشد وبه ما حضر راضی باشد".(محدثی،1382).در بحارالانوار آمده است که سلمان اهل قناعت وساده زیستی بود یکی از مسلمانان صدر اسلام به نام ابو وائل می گوید:من به اتفاق دوستم به خانه سلمان رفتیم ومدتی نشستیم هنگام غذا سلمان گفت اگر رسول خدا مارا از تکلف وبه زحمت انداختن خویشتن نهی نکرده بودبرایشان غذای بهتری فراهم می آوردم بعد بلند شد ومقداری نان معمول ونمک آورد و جلوی مهمانان گذاشت رفیقم گفت کاش همراه این نمک مقداری سعتر(مرزه وآویشن)بود سلمان رفت وظرف آب خویش را گرو نهاد وکمی مرزه فراهم کرد وسر سفره نهاد وقتی غذا خوردیم دوستم گفت خدا را شکرکه به روزی خدا قانعیم.سلمان گفت اگر به روزی خدا قانع بودی الان ظرف آبم در گرو نبود (بحارالانوار،ح22 ) شاید یکی از دلایل گرانی وتورم ،قطع رحم و بی خبر ماندن افراد نسبت به احوال همدیگر باشد چون صله ارحام دستور صریح قرآن است ومخالفت با امر خداوند از گناهان بشمار می آید وگناه از شیطان است وجایی که شیطان باشد به فرموده آیه کریمه آنجا فقر و فلاکت بدنبالش می آید (انما الشیطان یعدکم الفقر والفحشاء) اگر به احادیث دقت کنیم همین معنا فهمیده میشودیعنی قطع روابط دلیل بر ازدست دادن اموال ونعمتها می شود گرچه عوامل دیگری هم برای فقر وتنگدستی وجود دارد. پیامبراکرم-صلی الله علیه وآله-فرمودند:مردمان بدکاری که نیکوکار نیستند اما صله رحم بجا می آورند در نتیجه داراییهایشان زیاد وعمرهایشان طولانی می شود چه رسد به اینکه نیکوکار ونیک باشند.(میزان الحکمه
،ج4،ح7252،ص403) در حدیثی دیگر قطع رحم ودور بودن افراد خانواده وفامیل نسبت به هم را سبب افتادن در دام فقر و بدبختی میداند این مسأله در زمان رسول خدا وجود داشت در عصر ایشان انسانهای مؤمنی بودند که دائما در فقر وتنگدستی گرفتار بودند اما عده ای بودند که که از جهت تد ین وایمان وضع مناسبی نداشتند اما در عبن حال در
زندگی خود از گشایش وبرکت برخوردار بودند فردی نزد رسول مکرم اسلام رفت واز حضرت همین مسأله را سؤال نمود پیامبر فرمود:قومی اگرچه فاسق و بدکارند اما چون صله رحم می کنند اموالشان با برکت و عمرشان طولانی می شود(محبی راد لاهبجی،1388 ) درروایتی دیگر آمده” :پیوند با خویشان آباد کننده نعمتها ودفع کننده گرفتاریهاست"(ج1،غررالحکم) وشبیه همین روایت داریم” پیوند با خویشان وعده های مرگ رادور می کند و اموال را افزون می کند"(همان) “:پیوند با خویشان نعمتها را فرو می بارد وسختی ونقصها را از بین می برد"(همان) “با بریدن از خویشان پیشرفت ورشد حاصل نمی گردد".(غررالحکم ج 2) در حدیثی از امام صادق-علیهم السلام- روایت شده است:ما چیزی را جز صله رحم سراغ نداریم که عمر رازیاد کند تا آنجا که گاهی سه سال به آخر عمریک نفر مانده است ولی او اهل صله رحم می شود آنگاه خداوند سی سال به عمر او می افزاید وگاهی اجل کسی سه سال است به خاطر گسستن رابطه های خویشاوندی عمرش کاهش می یابد وسر سه سال اجلش فرا می رسد(اصول کافی،ج2،ص152)
درروایات زیادی آمده که صله رحم هم به عمر برکت می دهد وهم روزی را وسعت می بخشد وزائل کردن ارتباط باعث زوال سریع عمر ورزق وروزی می شود.
در حدیث دیگری چنین آمده:امام فرمودند از گناهانی که به نابودی انسان سرعت می بخشد به خدا پناه می برم شخصی عرض کرد:آیا گناهی هست که به نابودی انسان سرعت بخشد فرمود وای بر توآن بریدن از خویشان است.(جامع السعادات،ج2) در اصولکافی ازامام باقر چنین روایت شده که فرمودند :در کتاب امام علی-علیه السلام-است که سه صفت هر کسی داشته باشد نمی میرد تا عذاب آن را ببیند،ستم،قطع رحم وقسم دروغ …وآن طاعتی که ثواب و اجرش زودتنر برسد صله رحم است وبه راستی مردمی که از حق رو گردانند و با هم صله رحم کنند پس اموالشان زیاد شود و ثروتمند شوند وبه درستی که قسم دروغ وقطع رحم خانه ها را خراب وخالی از اهل وخانمان کند
وخویشاوندی را از جا بر کند واز جای برکندن خویشی مایه قطع نسل شود"(اصول کافی ،ج3،ح752،ص368) به نظرمی رسد اگر قیمت هردانه گندم هم به قیمت طلا شود درنگاه دین این موضوع-صله رحم- به حدی بزرگ وپراهمیت است که حتی با نوشاندن جرعه ای آب ویا به یک سلام این فریضه باید انجام شود رسول الله-صلی الله علیه وآله-فرمودند:صله رحم بجا آورید حتی به یک سلام(میزان الحکمه،ج4،ح7283،ص409)
امام صادق-علیه السلام-فرمودند:حتی اگر شده با جرعه ای آب با خویشاوند ت صله رحم کن(همان)
البته مهرورزی به همدیگر یکی دیگر از مواردی است که می تواند اثر منفی گرانی را در روابط افراد نسبت به
هم بکاهد خبلی از افرادی که قلبشان سرشار از عشق و محبت به دوست وفامیل است اگر قادر به مهمانی دادن ومهمانی رفتن نباشد از طریق تماس تلفنی یا دادن پیامک یا چت سعی میکنند از حال دیگران با خبر شود اگرچه پول تلفن ویا قیمت کارت اینترنت و یا کارت شارژخیلی بالا باشد تنها با یک سلام و حذف حرفهای اضافی خودرابه اجر عظیم صله رحم نائل می سازد. امام علی علیه السلام در خطبه 23 می فرماید هر که از خویشان خود دست کشد یک دست از آنان باز گرفته است اما دستهای فراوانی از خود کنار زده است وآن کس که با قوم و خویش خود نرم خو ومهربان باشد دوستی و محبت همیشگی آنان را بدست آورده است.
نام نیکی گر بماند زآدمی به کز و ماند سرای زرنگار(سعدی)
بنابراین نتیجه می گیریم اگر جامعه ایرانی که بیشترین جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می دهند اگربه اهمیت صله رحم در آیات و روایات آگاهی بیابند وکردار وگفتارانبیاء، ائمه علما وصلحا رادر زندگی خود الگو قرار دهندو در رفت وآمدهای خود معیار اسلامی را رعایت کنند وبه آداب معاشرت وبه شروطی که برای مهمان ومیزبان وارد شده عمل کنند واز قلبی بی کینه برخوردار باشدمی تواند باوجود شرایط سخت اقتصادی روابط خانوادگی وفامیلی را حفظ کند.
مقاله خانم سکینه صفرپور ازطلاب سطح3
